Piše: Edna Mohamed

Državno tužilaštvo Italije otvorilo je istragu povodom tvrdnji da su Italijani tokom vikenda putovali na takozvane „snajperske safarije“ u Sarajevo, gdje su pucali na civile tokom opsade grada od strane vojske bosanskih Srba, u kojoj je između 1992. i 1996. godine ubijeno više od 11.000 ljudi, prenosi Al Jazeera English.

Navodni „safariji“ – groteskna aluzija na izlete za lov ili posmatranje divljih životinja – odvijali su se dok su snage bosanskih Srba držale Sarajevo pod najdužom opsadom u savremenoj evropskoj istoriji. Istragu u Milanu vodi tužilac Alessandro Gobbis, a pokrenuta je nakon što je novinar i pisac Ezio Gavazzeni, u saradnji s advokatom Nicolom Brigidom i bivšim sudijom Guidom Salvinijem, podnio krivičnu prijavu zbog „ubistva s elementima okrutnosti i pod niskim pobudama“ protiv grupa Italijana koji su navodno putovali u Sarajevo radi učešća u tim izletima.

Prema navodima italijanskih medija, istražioci pokušavaju da pronađu osobe koje su učestvovale u navodnim „safarijima“, pored petorice muškaraca koji su već identifikovani u Gavazzenijevoj prijavi.

Gavazzeni, koji je sve dokaze predao tužilaštvu, izjavio je za La Repubblicu da njegova tužba „razotkriva dio društva koje skriva svoju istinu pod tepih“.

„Govori se o imućnim ljudima s ugledom, preduzetnicima, koji su tokom opsade Sarajeva plaćali da bi mogli ubijati nezaštićene civile“, rekao je.

Kako su funkcionisali „snajperski safariji“?

Između 1992. i 1996. godine, italijanski državljani i drugi, uglavnom zaljubljenici u oružje, okupljali su se petkom u Trstu, na granici s bivšom Jugoslavijom, kako bi proveli vikend u „lovu“. Još uvijek nije jasno ko je organizovao ta putovanja. Učesnici su, prema navodima, letjeli aviokompanijom Aviogenex do brda oko Sarajeva, gdje su plaćali milicijama bosanskih Srba lojalnim predsjedniku Radovanu Karadžiću – kasnije osuđenom za genocid i zločine protiv čovječnosti – da pucaju na građane.

Prema pisanju La Repubbliche, ti „turisti“ su plaćali i do 100.000 eura (oko 116.000 dolara po današnjoj vrijednosti) da bi učestvovali u putovanjima u Sarajevo i počinili ubistva.

Gavazzeni tvrdi da su učesnici dobijali cenovnik s tarifama za različite mete – djeca su „koštala“ najviše, zatim muškarci, žene, dok su stariji ljudi mogli biti ubijeni „besplatno“.

„[Jedan učesnik] bi otišao iz Trsta u lov na ljude. A zatim se vraćao i nastavljao svoj život kao da se ništa nije dogodilo, ugledan u očima svih“, rekao je Gavazzeni.

„Ljudi s opsesijom prema oružju, koji da bi se zadovoljili idu u krevet s puškom, imaju novac i prave kontakte između Italije i Srbije. To je ravnodušnost zla: postaneš bog i ostaneš nekažnjen“, dodao je.

Dokazi i svjedoci

Gavazzenijeva prijava na 17 stranica sadrži i svjedočenje Edina Subašića, oficira bosanske vojne obavještajne službe, koji tvrdi da je on, zajedno s kolegama, početkom 1994. godine obavijestio italijansku vojnu obavještajnu službu SISMI o letovima Italijana iz Trsta u Sarajevo radi učešća u „lovu“.

Prema njegovom iskazu, italijanska obavještajna služba mu je kasnije rekla da je „zaustavila“ ta putovanja. U izvještaju SISMI-ja se navodi da su otkrili polazne tačke u Trstu i prekinuli operaciju.

Drugi svjedok je Gavazzeniju dao detalje o trojici muškaraca koji su sada pod istragom, a potiču iz Torina, Milana i Trsta. Prema izvještaju SISMI-ja, jedan od njih – iz Milana – koji je učestvovao u pucanju 1993. godine, bio je vlasnik privatne klinike za estetsku hirurgiju.

Bivša gradonačelnica Sarajeva Benjamina Karić takođe je dostavila dokumentaciju Milanskom tužilaštvu o „bogatim strancima uključenim u nehumane aktivnosti“, prenijela je italijanska agencija ANSA.

Ko je znao za „safarije“?

Srbija je negirala bilo kakvu umiješanost u ubistva, ali istražitelji vjeruju da su srpske obavještajne službe bile upoznate s tim putovanjima.

Prema svjedočenju Subašića, način na koji su organizovani letovi preko Aviogenexa ukazuje da je Služba državne bezbjednosti Srbije bila „iza svega“.

Dok je SISMI bio obaviješten o prvom letu, kasnije se o tome, prema istom svjedočenju, više nikada nije razgovaralo između bosanskih i italijanskih obavještajnih službi.

Bosanski konzul u Milanu Dag Dumrukčić rekao je za La Repubblicu da njegova vlada „u potpunosti sarađuje u istrazi“.

„Željni smo da otkrijemo istinu o ovom surovom slučaju i da se konačno suočimo s prošlošću. Imam informacije koje ću proslijediti istražiteljima“, dodao je.

Šta kažu preživjeli opsade Sarajeva?

Džemil Hodžić (42), koji je odrastao u Sarajevu 1990-ih i imao devet godina kada je počela opsada, osnivač je projekta Sniper Alley Photo, koji arhivira fotografije nastale tokom opsade.

Za Al Jazeeru je rekao da ga ova otkrića ne iznenađuju, jer su „vikendi uvijek bili posebno opasni“ u Sarajevu.

„Uvijek su kružile informacije o ljudima izvana koji dolaze da pucaju na nas“, rekao je.

„To je opštepoznata činjenica, ali, nažalost, ništa ne znači kada su ubice i snajperisti koji su na nas pucali četiri godine još uvijek na slobodi, a vidimo da bosansko tužilaštvo ništa ne preduzima. Nadam se samo da ovaj slučaj iz Italije neće nestati iz naših medija i da ćemo konačno imati neki pozitivan ishod“, dodao je.

„Mog brata je ubio srpski snajperista dok je igrao tenis u našem naselju. Nikada nećemo znati da li je to bio neko od onih koji su platili da to urade.“

Jesu li učestvovali i ljudi iz drugih zemalja?

Vjeruje se da su u ovim zločinima učestvovali i državljani drugih zemalja. Dokumentarni film „Sarajevo Safari“ bosanskog reditelja Mirana Zupanića iz 2022. godine istraživao je ulogu bogatih stranaca, među kojima su bili i pojedinci iz Sjedinjenih Država i Rusije.

Jedan od poznatijih primjera je ruski nacionalistički pisac i političar Eduard Limonov, koji je snimljen 1992. godine kako puca mitraljezom prema Sarajevu, dok ga je pratio Radovan Karadžić.

Takođe, 2007. godine, bivši američki marinac John Jordan svjedočio je pred Međunarodnim krivičnim tribunalom za bivšu Jugoslaviju da su u Sarajevu „dolazili turistički strijelci“.

„Bilo je očigledno da osobu koju su vodili ljudi poznati s terenom nije poznavala područje, a način odijevanja i oružje koje su nosili ukazivali su da se radi o turističkim strijelcima“, rekao je Jordan pred sudom.