Piše: Dr. Muamer Džananović 

Početkom augusta 1995. godine Hrvatska vojska je u operaciji “Oluja”, uz podršku 5. korpusa Armije Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH), razbila Srpsku vojsku Krajine – oružane snage tzv. Republike Srpske Krajine (RSK), formirane u maju 1992. godine.

Time je srušen stub Miloševićevog velikosrpskog projekta. Dan nakon početka operacije, 5. augusta, na “proširenoj” sjednici Vrhovnog saveta odbrane SRJ, Slobodan Milošević je poručio: “Jugoslavija nikako ne sme biti uvučena u rat”.

Ova izjava označila je povlačenje podrške RSK-a jer je Jugoslavija bila u svakom smislu iscrpljena. Njegov sistem potrošio je sve što je imao u prethodnim godinama, a sankcije su ga dodatno uništavale, dok je vojska bila nesposobna za ofanzivu. Već 1993. godine Dobrica Ćosić, tada predsjednik SRJ-a i predsjedavajući VSO-a, izjavio je: “Vojska Jugoslavije je učestvovala u međunacionalnom i građanskom ratu bez jasno određenog cilja. Ona je iscrpljena našim građanskim ratom. Pomoć Vojske Jugoslavije vojnim snagama Republike Srpske Krajine i Republike Srpske bila je velika, pa su se i rezerve istopile. Država Jugoslavija izdržava 70.000 vojnika u Vojsci Republike Srpske Krajine, oko 200.000 vojnika u Vojsci Republike Srpske i Vojsci Jugoslavije, što je skoro pola miliona vojnika”.

Na 44. sjednici VSO-a, 12. septembra 1995, Momir Bulatović je rekao:

“Postojala je Republika Srpska Krajina koju smo mi pomagali kroz 40. kadrovski centar. Nestalo je RSK i nema 40. kadrovskog centra”.

Milošević je dodao: “S obzirom da je odlukom rukovodstva Republike Srpske Krajine napuštena teritorija i time prestala da postojati odbrana RSK, nema osnova više za pomaganje ovih oružanih snaga RSK koje se ne nalaze niti postoje na toj teritoriji, a koje su do sada finansirane putem 40. kadrovskog centra, osim sektora Istok”. Pripadnici 40. kadrovskog centra “selektivno mogu da budu primljeni u 30. kadrovski centar”, odnosno u samoproglašenu VRS u Republici Bosni i Hercegovini.

Od početka agresije, 5. korpus ARBiH bio je u obruču, ali nakon uspješne operacije “Oluja” razbijene su snage RSK-a i autonomaša Fikreta Abdića, što je otvorilo put za snabdijevanje i nabavku oružja za 5. korpus. U to vrijeme Bihaćka krajina bila je okružena snagama tzv. VRS-a, jedinicama iz Srbije, snagama RSK-a i snagama autonomaša. Na okupiranoj teritoriji sistematski su vršeni zločini nad Bošnjacima. Pripadnici ARBiH krenuli su u oslobađanje Bosanske krajine u okviru operacije “Sana 95”, koja je započela u septembru.

Snage 5. korpusa ARBiH oslobodile su Bosanski Petrovac, Ključ i okupirani dio Bosanske Krupe, a istovremeno 7. korpus je oslobodio Donji Vakuf, značajan dio teritorije općine Jajce i sav okupirani dio općine Travnik. Potom su snage 7. korpusa otišle u Bosanski Petrovac i zajedno s jedinicama 5. korpusa nastavile napredovati prema Mrkonjić-Gradu. Došle su nadomak Mrkonjić-Grada i zaposjele veći dio Manjače. Nakon žestokih borbi, snage 5. korpusa ARBiH su u oktobru oslobodile i Sanski Most, a prilikom povlačenja srpske snage su strijeljale desetine bošnjačkih civila.

Milošević se tada očajnički hvatao za novu mirovnu inicijativu, onu Kontakt-grupe, zasnovanu na podjeli Bosne i Hercegovine 51:49. Nakon nekoliko propuštenih šansi da kapitalizira ratne dobitke u Bosni i Hercegovini, ovaj put značio bi potpuni slom. To su mu rekli i njegovi generali: “U postojećem odnosu snaga i resursa za vođenje rata, Vojska Jugoslavije nema realnih uslova za pobjedu”.

RSK u Republici Hrvatskoj i RS u Republici Bosni i Hercegovini od početka su bile projekat Beograda – politički, vojno, kadrovski i finansijski vođen iz Srbije, preko 40. i 30. kadrovskog centra. Porazi u Krajini nisu bili samo vojni porazi, već i simbolički i strateški poraz projekta “svi Srbi u jednoj državi”. Milošević se nije povukao iz mirovnih uvjerenja, nego iz nužde.

Njegov sistem bio je u svakom smislu iscrpljen, a vojska nesposobna za ofanzivu. Dakle, Vojska Jugoslavije imala je ključnu ulogu u ratu u Republici Bosni i Hercegovini i Republici Hrvatskoj.

Zato svaka analiza rata u bivšoj Jugoslaviji mora polaziti od činjenice da nije riječ o tri paralelna sukoba, već o jednom – vođenom iz Beograda. RSK i RS bile su samo dva od tri kraka istog projekta.

Autor je direktor Insistuta za istraživanje zločina protiv čovječnosti UNSA.